Eş Bağımlılık Nedir? Aileler İçin Bilgilendirme ve Destek Önerileri

30.07.2025

Bağımlılık kişinin çevresini de etkileyen bir beyin hastalığıdır. Özellikle aile içerisinde, bağımlılık öyküsü ortaya çıktığında, aile üyeleri farkında olmadan bazı davranış kalıpları geliştirebilir. Bu kalıplar eş bağımlılık (co-dependency) olarak adlandırılır.

Eş bağımlılık, aile üyesinin, bağımlı yakınının sorunlarını çözmeye çalışırken kendi ihtiyaçlarını ikinci plana atması ve bu süreci fark etmeden sürdürmesidir. Yardım etme niyetiyle başlayan bu davranışlar, zamanla bağımlılık sürecinin devam etmesine zemin hazırlayabilir. Örneğin madde kullanan bir aile üyesinin sorumluluklarını üstlenmek, durumu başkalarına olduğundan farklı anlatmak, kullanan kişi için fazla endişelenmek, kullanımla ilgili kendisini suçlamak ya da kişinin sonuçlarla yüzleşmesini engellemek gibi eylemler eş bağımlı davranışlara örnek gösterilebilir.

Bu tutumlar kısa vadede huzur sağlıyor gibi görünse de uzun vadede hem bağımlılığın hem de aile içindeki gerginliğin artmasına neden olabilir. Yapılan araştırmalar, eş bağımlı bireylerde sıklıkla kaygı, depresyon ve tükenmişlik belirtilerine rastlandığını göstermektedir.

Eş Bağımlılık Belirtileri Nelerdir?

• Kendi ihtiyaçlarını görmezden gelme/ikinci plana atma
• Sürekli kişiyi kontrol etme ya da kurtarma isteği
• Sınır koymakta zorlanma
• Aşırı fedakârlık
• Suçluluk duygusuyla hareket etme
• Kişinin bağımlılık sürecine yönelik yoğun kaygı duyma
• Sorunları görmezden gelme/kaçınma eğiliminde olma

Eş Bağımlılık Örüntüsünü Değiştirmek İçin Öneriler:

Farkındalık Geliştirin: Yardım ettiğinizi düşündüğünüz davranışlar aslında bağımlılığı sürdürüyor olabilir. Kendi rolünüzü objektif bir gözle değerlendirin.
Sağlıklı Sınırlar Koyun: Sevgi, sorumlulukları üstlenmek demek değildir. Bağımlılıkla mücadele eden kişinin sorumluluğunu üstlenmek yerine, kendi sınırlarınızı net bir şekilde belirleyin.
Destek Alın: YEDAM’da eş bağımlılıkla ilgili bireysel görüşmelerden veya aile destek gruplarından yararlanabilirsiniz. Böylece yalnız olmadığınızı fark eder, bu örüntüyü değiştirmek için ilk adımı atabilirsiniz.
Kendi İyiliğinizi Önceliklendirin: Unutmayın, kendinize iyi bakmadan başkasına sürdürülebilir bir destek vermeniz mümkün değildir. Hayatınızda bir süredir kendinizle ilgili ikinci plana attığınız ihtiyaçlarınıza öncelik verin.
Bağımlı Bireyin Sorumluluğunu Ona Bırakın: Bağımlı kişinin sorumluluğunu üstlenmek yerine, davranışlarının sonuçlarıyla yüzleşmesine izin verin.

Unutmayın, değişim zaman alır ama mümkündür. Bağımlılıkla mücadele eden bireyin kullanımı bırakması yetmez, asıl iyileşme hem bireyin hem de ailenin davranışlarının değişmesiyle sağlanır. Sağlıklı bir aile yapısı, önce kendi davranışlarımızı gözden geçirmekle başlar. Gerçek dönüşüm ise hep birlikte atılan adımlarla gerçekleşir.

Klinik Psikolog Berfin Kaya Ulusoy

Kaynakça

Dear, G. E., Roberts, C. M., & Lange, L. (2005). Defining and identifying co-dependence: A thematic analysis of published definitions. Journal of Substance Use, 10(1), 24-31.

Wegscheider-Cruse, S. (1985). Another Chance: Hope and Health for the Alcoholic Family.

PAYLAŞ