Gözle Görülmeyen Tehlike: Üçüncü El Sigara Dumanı

13.02.2025

Sigara kullanımının vücuda verdiği zararların yanı sıra, kullanım sonucu ortaya çıkan dumanın havaya yayılması da sağlık açısından önemli sorunlara neden olmaktadır. Sigara dumanında 4.000’den fazla zehirli kimyasal madde bulunmaktadır. Karbon monoksit, amonyak, pil asidi ve siyanür gibi çeşitli maddeler bu dumanda yer almakta olup, 50’den fazlasının da kansere neden olduğu bilinmektedir. Sigara içen kişinin kendi akciğerlerine çektiği duman birinci el dumandır. Sigaranın yanması ve sigara içen kişinin dumanı üflemesiyle ortaya çıkan bileşim de ikinci el sigara dumanıdır. Gözle görülebilen bu dumanı solumak pasif içicilik olarak adlandırılmaktadır. Sigara içilen ortamlarda bulunan ve sigara içen kişinin yanında dumanını soluyan diğer kişiler pasif içici olarak kabul edilmektedir.

Üçüncü el sigara dumanı ise içilen sigara dumanının; saç, deri, kıyafet, parke, mobilya, perde, duvar, halı ve diğer yüzeyler üzerine sinmesi sonucu oluşan kalıntılardır. Birinci ve ikinci el dumandan geriye kalan bu kalıntılar pek çok kişi tarafından bilinmemekte ve zararlı olabileceği düşünülmemektedir. Bu kalıntıların yüzeylerde uzun süre kalabildiği çeşitli çalışmalarda tespit edilmiş olup, sigara içen kişilerin taşınıp bulunmadığı evlerde bile üçüncü el dumanın varlığına rastlanmıştır. Sigara içilen ortam ne kadar havalandırılsa da bu yöntemin, eşyalara ve duvarlara yapışan duman kalıntılarını yok etmediği bilinmektedir. Çocuklar, yetişkinlerden farklı olarak sigara dumanından daha fazla etkilenmektedir. Yapılan çalışmalar, çocukların yetişkinlerden 2 kat daha fazla toz yuttuğunu belirtmektedir. Çocuklar, başta anne-babaları olmak üzere kendileriyle birlikte aynı ortamı paylaşan sigara içen kişiler nedeniyle ikinci ve üçüncü el sigara dumanına maruz kalmaktadır. Birlikte paylaşılan ortam sadece ev olarak düşünülmemelidir. Örneğin, arabada cam açık sigara içilse dahi araba koltuklarına duman sinmekte ve üçüncü el dumanın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Özellikle bebekler, kapalı ortamlarda ve zeminlerde daha fazla vakit geçirmekte olup daha fazla toz solumaktadırlar. Sıklıkla ellerini ağızlarına götürmektedirler ve eğer sigara içilen bir ortamda bulunuyorlarsa bu yolla direkt üçüncü el duman kalıntılarını vücutlarına almaktadırlar. Bu nedenle sigara içen ebeveynler ile büyüyen çocukların daha sık enfeksiyon hastalıklarına yakalandıkları bilinmektedir.

Üçüncü el dumanın varlığı nedeniyle sadece açık havada sigara içerek çocukları dumandan korumak pek mümkün görünmemektedir. Sigara açık havada içilip kapalı ortama giriş yapıldıktan sonra bile nefesten, sigara tutulan elden ve giysilerden karbon monoksit gibi sigarada bulunan zararlı maddeler yayılmaya devam etmektedir. 

Sigara içme davranışı sonrası çocuğuna sarılan, onu kucağına alan bir anne veya baba bu davranışıyla çocuğunu üçüncü el dumana maruz bırakmış olur. Kıyafetler değiştirilip eller yıkanırsa ve yakın temas kurulmazsa üçüncü el dumandan ancak korunma sağlanabilir. 
Çocukları pasif içicilikten korumak için sigarayı açık havada içmek, bir zarar azaltma yöntemi olup üçüncü el dumanın varlığını yok etmemektedir.

Sigara dumanına maruz kalmanın, sigara içme davranışı sonlandıktan sonra bile devam ettiği bilindiğine göre, anne ve babaların üçüncü el sigara dumanına karşı farkındalıklarının oluşması ve çocuklarının sağlığı için sorumluluk üstlenmesi gerekmektedir.

YEDAM, 12 yaş ve üzeri bireylere tütün danışmanlık desteği sağlar. Gerekli durumlarda tıbbi destek için yönlendirmeler ve aile görüşmeleri gerçekleştirilir. Sigara kullanım isteği ve yoksunluk belirtileri ile başa çıkma, tekrarı önleme gibi konularda ücretsiz danışmanlık hizmeti verilir. Destek almak isteyen herkes 115 Danışma Hattını arayabilir.

Aliyenur KANTAR
Sosyal Hizmet Uzmanı

KAYNAKÇA
Çınar, N., ve Dede, C. (2016). Çevresel Sigara Dumanı ve Çocuk Sağlığı. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 18(2), 69-72.

Semerci, İ., İlk Sahibinden Ama Üçüncü El. Başuzman, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi. 64. Ekim 2013. 

Albayrak Z, Konak Ö., Tütün Kullanımının Çevresel Zararları, Pasif Etkilenim ve Üçüncü El Sigara Dumanı. Tütün Bağımlılığı ve Tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2022. 78-82.
Odacı, N., Ebeveynlerin Üçüncü El Sigara Dumanına Karşı İnançlarının Belirlenmesi. Eylül 2020.

PAYLAŞ