İyileşme Danışmanlığı & Koçluğu Programı ve Bağımlılık

Alkol ve madde bağımlılığı, kişinin alkol veya madde kullanımını kontrolsüzce sürdürmesini ve bu duruma bağlı olarak kişinin aile, iş ve sosyal hayatının olumsuz etkilenmesini ifade eder. Kontrolsüz kullanım fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlara yol açabilir ve kişinin gündelik yaşamını sürdürmesini engelleyebilir. Bağımlılık kendini şu gibi belirtiler aracılığıyla gösterir: istenmeyen sonuçlara rağmen kullanıma devam etme arzusu, toleransın artması ve kullanımı bırakma çabasının başarısız olması.  

Bağımlılık tedavisinde iyileşme danışmanlığı/koçluğu, bağımlılıkla mücadele eden kişilere destek sağlayan, bağımlılıkla baş etme, destek ve motivasyon için özel bir danışmanlık biçimidir. Bu danışmanlık, bağımlılığın sebeplerini anlamayı ve sağlıklı alışkanlıklar geliştirmeyi hedefler; iyileşme sürecindeki kişilere rehberlik etmeyi amaçlar.

Alkol ve madde bağımlılığında iyileşme genellikle çoklu yaklaşım gerektirmektedir. Profesyonel danışmanlık ve tedavi, tıbbi destek, aile, yaşam tarzında değişiklikler, uzun süreli destek ve süreç takibi, bunlar kişiye bağımlılıkla mücadele ederken destek sağlayan faktörlerden bazılarıdır. Ayrıca bağımlılık şiddetine göre psikiyatrist, klinik psikolog ve sosyal hizmet uzmanı görüşmeleri ve iyileşme danışmanlığı & koçluğunu kapsayan çoklu yaklaşım türleri, bağımlılığın iyileştirilmesi ve kullanıma dönmeyi engelleme süreçlerinde temel bir rol üstlenirler.

İyileşme danışmanları/koçları, geçmişte alkol veya madde kullanmış, lakin en az 3 yıl ve üzeri bir süre boyunca temiz kalmış, bağımsızlığını hâlâ sürdüren kişilerdir. Bu kişiler dünyanın birçok ülkesinde bağımlılıkla mücadele etmekte, bağımlılığa müdahale aşamalarında aktif rol almaktadırlar. Kendi deneyimlerini, aktif olarak alkol veya madde kullanan, tedaviye dirençli ve kullanıma son vermekte zorlanan kişilerle paylaşırlar. Aynı zamanda, alkol veya madde kullanımını sonlandırmış kişilerle de görüşerek iyileşmeyi sürdürmelerinde destek ağı oluştururlar. İyileşme danışmanları/koçları, genellikle "Adsız Alkolikler" ve "Adsız Narkotikler" gibi bağımlılıkla mücadele eden anonim destek gruplarının bir parçasıdırlar.

Dünyadaki tedavi sistemlerinin etkili örneklerini Türk kültürüne adapte ederek uygulamaya geçiren YEDAM'da, eski bağımlıların desteğiyle hayata geçirilecek "İyileşme Danışmanlığı & Koçluğu" programı hazırlanmıştır. İyileşme danışmanları/koçları, iyileşme sürecindeki bağımlıların özdeşleşebileceği ve rol model alabileceği kişilerdir. Bu kişiler, ekip çalışmasının ön planda olduğu YEDAM modelinde psikologların ve sosyal hizmet uzmanlarının verdiği desteği tamamlarlar.

İyileşme danışmanı/koçu, şu rolleri üstlenmez:

• Sponsor/Rehber: NA/AA'da uygulanan sponsor/rehber işlevi üstlenmez.
• Terapist: Psikolojik/psikiyatrik problemlerle çalışmaz, tanı koymaz; bu tür konularda çalışılmak üzere yönlendirme yapar.
• Sağlık çalışanı: Hemşire, doktor ya da hasta bakıcı gibi bir sağlık çalışanı değildir. İlaç, tedavi vb. tavsiyelerde bulunmaz.
• Spiritüel danışman değildir. Dinî ya da spiritüel alanlarda çalışma yapmaz, tavsiyeler vermez.

Bir iyileşme koçunun bağımlılık deneyimlerini ve iyileşme serüvenini aktarması, iyileşme sürecindeki bağımlılara son derece faydalı olmaktadır. Bu sebeple, dünyanın birçok ülkesinden iyileşme koçlarına aktif rol verilmektedir. Danışman ile danışan arasında geçen bu tür görüşmeler, sürece birçok açıdan katkı sağlamaktadır:

1. Bağımlılık Tedavisine Başlamak İçin Atılan Adımlar: Uzun süre temiz kalmış kişiler, diğer bağımlılara ilham vermekte, onlara model olmaktadırlar. İyileşme danışmanlarının/koçlarının deneyimleri, iyileşme sürecinin başarıyla sürdürülebileceğini göstererek danışanlara umut aşılamaktadır.

2. "Yalnız Değilsin!": İyileşme danışmanları/koçları, aktif bağımlıların yaşadığı zorlukları anlar ve kendilerinin geride bıraktığı zorlukları yaşayan aktif bağımlıları duygusal açıdan destekler, böylece bir dayanışma duygusunun teşekkülüne önayak olurlar.

3. İyileşme İpuçları: İyileşme danışmanları/koçları, bağımlılıkla mücadele ederken takip ettikleri stratejileri ve başa çıkma yöntemlerini danışanlarla paylaşırlar.

4. Motivasyon: İyileşme danışmanlarının/koçlarının hikâyeleri, kullanımı bırakma sürecinde olanlara motivasyon sağlar. Bu görüşmeler, kişilerin daha fazla çaba göstermelerini ve iyileşme sürecine odaklanmalarını teşvik eder.

Bağımlılık, kullanımı bıraktıktan sonra kullanıma tekrar geri dönülmediğince iyileşebilen bir süreçtir. Çoklu görüşme türlerinin yanı sıra iyileşme danışmanı/koçuyla görüşmek, bağımlılıkla mücadele eden kişilere umut ve destek vererek iyileşme sürecini daha güçlü kılar. Uzun süredir bağımlılıktan uzak ve temiz kişilerin deneyimleri, aktif olarak bağımlı, kullanımı nasıl bırakacağıyla ilgili desteğe muhtaç, bırakma motivasyonu düşük ve tedaviye dirençli kişilere bağımlılıkla başa çıkma yolculuğunda rehber olabilir.

Klinik Psikolog Saliha Yücebaş
 

KAYNAKÇA

• Güleç, G., Köşger, F., & Eşsizoğlu, A. (2015). "DSM-5'te Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar". Dergipark. 7(4) (2015), 448-460.
• Ögel, K. (2020). Bağımlılık Asla Sadece Bağımlılık Değildir. İstanbul: İletişim Yayınları. 2020.
• YEDAM İyileşme Danışmanlığı & Koçluğu Rehberi.
• Yılmaz, A., Can, Y., Bozkurt, M., & Evren, C. (2014). "Alkol ve Madde Bağımlılığında Remisyon ve Depreşme". Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 6(3) (2014), 243-256.
   

PAYLAŞ