Bağımlılıkta Aile İçi İletişim

İnsanlar başkalarıyla bir arada olabilmek, onları anlayabilmek, kendisini ifade edebilmek ve diğer insanları etkileyebilmek amacıyla üyesi oldukları topluma ait değerleri, tutumları, bilgi ve becerileri, kısacası o toplumun kültürünü öğrendikleri etkileşim süreci ile toplumsallaşırlar. Yani bireyler toplumsallaşabilmek amacıyla iletişim kurarlar. Bununda ötesinde bireyler, kendileriyle ve farklı kişilerle iletişim kurarak kendilerini tanıyabilme fırsatı yakalarlar.

İnsan yaşama başladığı andan itibaren diğer bireylerle ve çevresiyle etkileşim hâlindedir. Örneğin bebeklik döneminde ebeveynleriyle, okul çağında akran gruplarıyla ve ergenlik döneminde rol model aldığı kişi/kişilerle süreç içerisinde etkileşim içerisinde olurlar. İletişim, bireyin kendini tanımasında, ifade edebilmesinde ve toplumsal yapının temelinde yer alması açısından önemli bir role sahiptir. Aile içindeki bireylerin tüm varlığı iletişimin kendisini oluşturmakta ve aile içi iletişim adını almaktadır. Çünkü sosyal bir organizasyon olan aile, kendi içinde bir yapılanma oluşturmaktadır. Ayrıca aile ilişkileri bu yapılanmaya göre anlam kazanmaktadır. Aile içi iletişim denilince eşler arası iletişim, anne-baba ve çocuk iletişimi, kardeşler arası iletişim, nesiller arası iletişim akla gelmektedir. Tüm bu iletişim türlerinde bireylerin birbirlerini iletişim kanalları üzerinden anlamaları, aile içi iletişimi işlevsel kılacak şekilde sorumlulukları paylaşmaları ve kişisel alanlarının hak ve sorumluluklar bağlamında özgür bırakılması esas alınmalıdır.

Bağımlılık, aile içindeki iletişimi zayıflatabilir. Aile bireyleri, bağımlı bireye nasıl yaklaşacaklarını tam olarak bilemeyebilirler ve bağımlılığı olan bireye karşı suçlayıcı, yargılayıcı, eleştirel bir tutum sergileyebilirler. Bununla birlikte bağımlılık nedeniyle yaşanan utanç ve suçluluk duyguları, aile üyelerinin birbirinden uzaklaşmasına neden olmaktadır. Bağımlılığı olan bireyin sorunlarını inkâr etmesi veya yakınlarından gizlemesi aile içi iletişimi daha da zorlaştırır. Bağımlılık kavramının tam olarak bilinmediği aile ortamlarında birey damgalanmaya maruz kalabilir veya toplum dışına itilerek sosyal dışlanmaya maruz kalabilir. Örneğin bağımlılığı olan birey "Bırakamazsın. Çünkü sen iradesizsin veya seninle bir ortama girmekten utanıyorum" gibi söylemlerle karşılaştığında aile içi iletişime kendini tamamen kapatabilir.

Aile içindeki bireylerden birinin bağımlı olması, diğer aile bireylerini de farklı şekillerde etkileyebilmektedir. Bağımlılık aile içerisinde güven ilişkisinin zedelenmesine, duygusal, fiziksel, psikolojik şiddetin ortaya çıkmasına; ailenin maddi ve manevi anlamda zorluklar yaşamasına neden olmaktadır. Bağımlılığın ortaya çıkması, aile içi iletişimi büyük ölçüde etkiler. Bağımlı birey, genellikle aile içi sorumluluklarını yerine getirmekte güçlük çeker ve bu durum diğer aile bireyleri üzerinde stres ve kaygının yaşanmasına yol açar. Örneğin bağımlı bir anne/babanın ailedeki sorumluluklarını ihmal etmesi, diğer ebeveynin veya çocuklarının üzerindeki sorumluluğu artırabilir. Bu durum aile içerisinde rollerin çatışmasına, suçlayıcı bir dil kullanılmasına ve duygu karmaşasına neden olabilir. Bağımlılık, sadece bireyi etkileyen bir süreç değildir; bireyin en yakın çevresi olan ailesini de derinden etkileyen bir süreçtir. Aile içi iletişim, bu süreçte hem bir risk faktörü hem de iyileşmenin kapısını aralayan anahtar olabilir. Aile üyeleri, bağımlılığı olan bireye destek olmak ve bu zorlu süreci daha sağlıklı bir şekilde yönetebilmek için etkili iletişim stratejileri geliştirmelidir. Etkili iletişim becerilerini geliştirebilmek için bu alanda uzman desteği almaları süreci kolaylaştırabilmektedir. Empatik yaklaşımın, sabır ve açık iletişimin olduğu ailelerde bağımlı bireye olan yaklaşım, bağımlılıkla mücadelede önemli bir etkene sahiptir.

Yeşilay Danışmanlık Merkezleri (YEDAM) psikologlar ve sosyal hizmet uzmanlarıyla birlikte bağımlı ailelerine alkol, tütün, madde, kumar ve internet bağımlılığı alanında psikososyal destek vermektedir. Kişinin kendisinin destek almak istemediği durumlarda bağımlılığı olan bireyin yakınları da Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinden destek alabilmektedir. YEDAM 115 Danışma Hattı'nın yönlendirmesiyle halkla ilişkiler uzmanıyla görüşerek sizin için uygun olan tarih ve saatte randevu oluşturup kişi dışı görüşme desteği alabilirsiniz.

Perihan Bozaba Taşalan
Halkla İlişkiler Uzmanı

Kaynakça

Aylin, D. D. (2004). Türkiye'de Aile İçi İletişim Ve İlişkiler Üzerine Bir Model Denemesi. Dergi Park(1), 31-42.

Nalbantoğlu, T., Tuncay, İ. (2023). Madde Bağımlılarının ve Ailelerinin Bağımlılıkla Mücadele Deneyimlerinin İncelenmesi. Bağımlılık Dergisi. Doi:10.51982/Bagimli.1167503

Görgün Baran, A. (2004). Türkiye'de Aile İçi İletişim ve İlişkiler Üzerine Bir Model Denemesi. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD)(1), 31-42.

Ögel, K. (2021). Bağımlı Aileleri İçin Rehber Kitap. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Yatkın, P., Yatkın Ü. N.  (2020). Halkla İlişkiler Ve İletişim. Ankara: Nobel Yayınları.

Levine, M., Gallanter, M. (2008). Treating Addiction: A Guide For Professionals. Guilford Press.

McCrady, B. S., Epstein, E. E. (2013). Addictions: A Comprehensive Guidebook. Journal Of Substance Abuse Treatment, 45(1), 11-16. https://doi.org/10.1016/j.jsat.2012.12.005

O'Farrell, T. J., Fals-Stewart, W. (2001). Family-involved alcoholism treatment: An update. In W. R. Miller & N. Heather (Eds.),Treating addictive behaviors (2nd ed., pp. 229-240). Springer.

National Institute on Drug Abuse. (2020, June 1). *Understanding Drug Use And Addiction.* https://www.drugabuse.gov/publications/drugfacts/understanding-drug-use-addiction

https://www.felsefe.gen.tr/sosyallesme-toplumsallasma-nedir/

PAYLAŞ