Ergenlik Çağında Olan Bireylerde Olumsuz Sosyal ilişkilerin Problemli İnternet Kullanımı Üzerindeki Etkisi
İnternet, hızla gelişen ve değişen dünyamızı, küreselleşme gibi olumlu ya da hazır bilgiye alışma ve konfor alanından uzaklaşamama gibi olumsuz düzeyde birçok açıdan etkileyen en önemli unsurlardan biri hâline gelmiştir. Günümüzde artık kullanımına çok küçük yaşlardan itibaren başlanılan internetin akademik çalışma, sosyalleşme, haberleşme, bilgiyi alma-yayma ve görsel medyaya erişme gibi oldukça geniş kullanım alanları bulunmaktadır.
İnternetin kullanım alanlarının genişliği, bilgi edinme gibi faydalarını ve bağımlılık yapıcı özelliği gibi zararlarını da beraberinde getirmektedir. İnternette çok fazla zaman geçirmek, sosyal ve fiziksel aktivitelerden uzaklaşmak, akademik başarıdaki düşüş ve ödev yapmak, ev işlerine yardım etmek gibi sorumluluklarını yerine getirememek başlıklı eylemler problemli internet kullanımına işaret etmektedir. Problemli internet kullanımının, diğer bireylere oranla henüz kimliğini oluşturma aşamasında olan ergenler için sosyal, duygusal ve akademik açıdan daha önemli bir risk faktörü olduğu görülmektedir. Ergenlik çağında olan bireylerin gelecek hedeflerini belirlemesi ve buna yönelik adımlar atması gerekirken, gelişebilecek olası bir problemli internet kullanımının bireyin hayatını zaman ve motivasyon gibi açılardan olumsuz etkilemesi kaçınılmazdır.
Ergenlik çağında olan bireylerde problemli internet kullanımının nedenlerini bulmak ve bunlara yönelik çalışmalar yapmak problemli internet kullanımlarını azaltmada etkili olabilmektedir. Bu dönemde ergenlik çağında olan bireyler, akranlarının ve teknoloji çağının da etkisi ile dijital araçların kullanımına yönelebilmekte ve depresif duygular hissetme, içe kapanma, yalnızlık, olumsuz sosyal ilişkiler, akademik başarısızlıklar ve aile ilişkilerindeki sorunlar gibi nedenler ile dijital araçlara ve internet kullanımına bağımlılık geliştirebilmektedir. Bu sorunların en önemlilerinden biri olumsuz sosyal ilişkilerdir. Ergenlik çağında olan bireylerin olumsuz sosyal ilişki kurmaları kimliğini daha iyi geliştirmesine ve oturtmasına, kendini iyi ifade etme ve problem çözme gibi toplumsal becerilerini geliştirmesine, yalnızlık duygusu yaşamamasına, kendini daha iyi tanımasına, doğru ve sağlıklı iletişim kurmasına engel olabilmektedir. Aynı zamanda olumsuz sosyal ilişkiler problemli internet kullanımını hem tetiklemekte hem de problemli internet kullanımlarının sonuçlarından biri olabilmektedir. Bireyler özellikle var olan olumsuz sosyal ilişkilerinin bir sonucu olarak internete yönelebilmektedirler. İnternetin önemli araçlarından biri olan sosyal medya ile ilgili yapılan bir araştırmada ergenlik çağında olan bireylerin yalnızlık düzeyleri ile sosyal medya kullanımı arasındaki ilişkiye bakılmış ve pozitif yönlü doğrusal bir ilişki olduğu görülmüştür. Bu araştırmada ergenlik çağında olan bireylerin sosyal destekleri ve ilişkileri azalıp yalnızlık düzeyleri arttıkça sosyal medyayı yani interneti kullanma düzeylerinin de artacağı ortaya konmuştur. Yapılan bir başka araştırmada ise kişinin davranışlarının toplum içinde başkaları tarafından yargılanmasına yönelik sosyal kaygısının olumsuz değerlendirilme korkusu alt boyutunun ve sosyal kaygının genel durumlarda sosyal kaçınma yani başkaları ile etkileşim kurmaktan kaçınma ve huzursuzluk duyma alt boyutunun ergenlik çağında olan lise öğrencilerinde problemli internet kullanımını etkilemede anlamlı olduğu ve pozitif yönde ilişki gösterdiği belirlenmiştir. Bu araştırma sonuçlarına bakıldığında ergenlik çağında olan bireylerin olumlu ve aktif sosyal ilişkiler kurması bu bireylerin internet kullanımlarının problemli bir hâle gelmesini önleyebileceği görülmektedir.
Ergenlik çağında olan bireylerin problemli internet kullanımına neden olan risk faktörlerine etkin ve doğru bir şekilde yapılan önleyici ve koruyucu müdahaleler bireyin gelecek hayatında önemli olumlu etkilere yol açabilecektir. Bu noktada bağımlılık alanında çalışan uzmanlara, ailelere ve okul rehberlik öğretmenlerine önemli sorumluluklar düşmektedir. Öncelikle uzmanlar tarafından ergenlik çağındaki bireyler ile birlikte toplum tarafından kişinin temel gereksinimlerini karşılaması için yerine getirmesi beklenen sosyal işlevsellik rollerini geliştirmelerinde katkı sağlayacak ve hem farkındalık hem de bilinç düzeylerinin artırılmasına destek olacak çalışmalar yapılması gerekmektedir. Ergenlik çağında olan bireylerin olumlu sosyal ilişkiler geliştirebilmeleri için fiziksel aktivitelerinin artması ve sosyalleşmeleri de önem taşımakta, bu konuda uzmanların, aileleri çocuklarını yeni eğitimler alma ve sosyal faaliyetlere katılma konusunda desteklemesi için bilinçlendirmesi önemlidir. Uzmanlar tarafından öğretmenlere ve ailelere yönelik bağımlılık ile ilgili farkındalık kazandırıcı eğitimlerinin düzenlenmesi, öğrencilere sosyal ilişkilerini ve aktivitelerini arttırıcı alanların sağlanması açısından yararlı olacaktır. Bu konuda YEDAM uzmanları tarafından ücretsiz bir şekilde bireylere psikososyal destek sağlanmaktadır. YEDAM'da hem bireylerle hem de ailelerle yapılan görüşmelerde Psikologlar tarafından ihtiyaca yönelik destek sağlanır ve bağımlılık süreci, bağımlıya yaklaşım ve iyileşme süreci hakkında bilgilendirilmeler yapılarak bu konular üzerine çalışılır. Sosyal Hizmet Uzmanları da bireyler ile boş zamanlarını değerlendirmek, arkadaşlık ve aile ilişkilerini düzenlemek, eğitim, meslek ve ekonomik süreçlerine destek olmak gibi konular üzerine çalışmaktadırlar. YEDAM'da bulunan el sanatları, müzik ve spor gibi atölyeler de özellikle çocuk ve ergenlik çağında olan danışanlar için önemli bir boş zaman değerlendirme aktivitesi olmaktadır. Ergenlik çağında olan bireylere gerekli sosyal desteğin sağlanması ve bireylerin olumlu sosyal ilişki ağlarının olması hem bireylerin internet ortamından uzaklaşmasına hem de sosyal ilişkilerinin güçlenmesine katkı sağlayacaktır.
Sosyal Hizmet Uzmanı Elif Cemre İZGİ
KAYNAKÇA
Batıgün, A. D., & Kılıç, N. (2011). İnternet Bağımlılığı ile Kişilik Özellikleri, Sosyal Destek, Psikolojik Belirtiler ve Bazı Sosyo-Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler. Türk Psikoloji Dergisi, 26(67), 1-10.
Bayhan, P., & Işıtan, S. (2010). Ergenlik Döneminde İlişkiler: Akran ve Romantik İlişkilere Genel Bakış. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(20), 33-44.
Derin, S., & Bilge, F. (2016). Ergenlerde İnternet Bağımlılığı ve Öznel İyi Oluş Düzeyi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 6(46), 35-51.
Ekti̇ri̇ci̇oğlu, C., Arslantaş, H., & Yüksel, R. (2020). Ergenlerde Çağın Hastalığı: Teknoloji Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 29(1), 51-64.
Karasu, F., Bayır, B., & Çam, H. H. (2017). Üniversite Öğrencilerinin İnternet Bağımlılığı ile Sosyal Destek Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 374-388.
Kaygas, Y., Şam, M., Doğan, Y. B., Ağaoğlu, C. Y., Sonkur, A., & Durmuş, E. E. (2023). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığının Yordayıcıları Olarak Sosyal Kaygı ve Öz Yeterlik. Bağımlılık Dergisi, 24(4), 461-474.
Moral, R., & Kumcağız, H. (2019). Internet Addiction in Adolescence: Evaluation from Mother, Father and Peer Relationship Perspectives. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(2), 335-346.
Sezen, M. F., & Murat, M. (2018). Ergenlerde Akran Zorbalığı, İnternet Bağımlılığı ve Duygusal Zekâ Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 160-182.
Yüksel, R., Kocairi, C., Arslantaş, H., Söylemez, B. (2020). Ergenlerde İnternet Bağımlılığını Etkileyen Faktörler. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 19-28.
Zorbaz, O., & Dost, M. T. (2014). Lise Öğrencilerinin Problemli İnternet Kullanımının Cinsiyet, Sosyal Kaygı ve Akran İlişkileri Açısından İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29-1), 298-310.
PAYLAŞ