Bağımlılıkta Dopaminin Rolü
Bağımlılık, bir insanın madde kullanımına dahil olduğu veya ödüllendirici etkilerin zararlı sonuçlara rağmen davranışı tekrar tekrar takip etmek için zorlayıcı bir teşvik sağladığı bir davranışta bulunmasıdır.
Bağımlılık, alkol, opiyatlar, kokain , nikotin ve diğerleri gibi maddelerin kullanımını veya teknoloji, kumar gibi davranışları içerebilir. Bağımlılık yapan davranışların temel nörobiyolojik özellikleri paylaştığına dair bilimsel kanıtlar da vardır: beyin ve ödül güçlendirme yollarını içerir ve nörotransmitter dopamini içeren motivasyonu etkiler. Dopamin ise; nöron olarak isimlendirilen beyin sinir hücreleri arasında sinyal iletişiminden sorumlu nörotransmiterdir. Ödül, motivasyon, hafıza, dikkat, haz alma, vücut hareketlerini düzenlemede rolü bulunmaktadır.
Bağımlılıkta dopaminin rolünden bahsedecek olursak, kişinin beyninde doğal olarak üretilen dopamin yeterli seviyede iken dışarıdan dopamin alındığında beyin buna karşılık olarak dopaminin dışarıdan temin edileceğini düşündüğü için kendi üretimini azaltıyor. Bununla birlikte, madde kullanımı ve zararlı aktivitelerin etkisi geçtiğinde ise beyinde bulunan dopamin miktarı olması gereken seviyenin altında düşer. Bu süreçten sonra ise kişi dopamin artışını sağlamak için madde kullanımı ve zararlı aktiviteye tekrar başvurur. Daha basit bir şekilde örnek vererek açıklayacak olursak; normal seviyede dopamin miktarına sahip bir maraton koşucusu yarışta derece aldığı zaman dopamin seviyesi artıyor ama madde kullanımında veya zararlı aktivitede bu miktar kat ve kat fazla bir şekilde artıyor. Bu süreçten sonra tekrarlanan kullanım sonrasında kullanılan madde ve zararlı aktiviteye karşı tolerans gelişir, kişi artık madde kullanımını ve zararlı aktiviteyi beynin doğal olarak ürettiği dopamin seviyesine ulaşmak için başvurur. Nitekim, madde kullanımına olan tolerans arttıkça kişi maddeyi yoğun bir şekilde arzulasa bile bu durum kişinin maddenin vermiş olduğu hazzı istemesine bağlı değil, amigdalanın dopamin uyarısına karşı hassas hale gelmesinden dolayı kaynaklanır.
Dopamini eksikliğinde ise depresyon, anksiyete ve parkinson başta olmak üzere pek çok mental rahatsızlığa yol açar. Biraz daha örnek verecek olursak; titreme, denge kaybı, kilo kaybı, halsizlik, kas krampları, normalden yavaş hareket etme ve intihar düşüncesi gibi.
Psk. Halil Direkli
KAYNAKÇA
Kafoğlu, E.A. (2008). DOPAMİN D3 VE D4 RESEPTÖR GEN VARYASYONLARI VE MADDE BAĞIMLILIĞI İLE İLGİLİNİN SAPTANMASI. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ADLİ TIP ENSTİTÜSÜ.
Atölye14.(n.d.).Bağımlılık ve nükleus akkumbens. Retrieved from http://www.yedam.org.tr/bagimlilik-ve-nukleus-akkumbens
What is dopamine?(n.d.). Retrieved from https://www.psychologytoday.com/intl/blog/mouse-man/200904/what-is-dopamine
Medikal Akademi. (2019, May 24). Dopamin nedir? Ne işe yarar? Eksikliği ne tür sorunlara neden olur? Retrieved from https://www.medikalakademi.com.tr/dopamin-nedir-ne-ise-yarar-eksikligi-ne-tuer-sorunlara-neden-olur/#dopamin-eksikligi-belirtileri
PAYLAŞ