Bağımlılığın bir diğer türü: Egzersiz bağımlılığı
Egzersiz davranışının genel kabulde sağlıklı bir davranış olarak kabul edilmesi, egzersiz bağımlılığının fark edilmesini bir nevi zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, diğer herhangi bir bağımlılık türüne nazaran (örneğin alkol, madde) fark edilmesi daha güç hal almaktadır.
Egzersiz sürecinde, bağımlılığın kendini gösterdiğine inandığı iki durum olarak kişilerdeki fizyolojik (örneğin; tolerans) veya psikolojik (örneğin; depresyon) belirtileri içerdiğini ifade ederek, Hausenblas ve Symons, bu durumu "Egzersiz Bağımlılığı" kavramı ile ortaya koymaktadır.
Araştırmalara bakıldığında egzersiz bağımlılığı, kişinin her boş zamanında çok güçlü bir duygu ile egzersiz yapma arzusu olduğunu göstermektedir. Kişilerin alkol ya da maddeye bağımlı olduğu gibi, egzersize de bağımlı olabileceği ifade edilmiştir.
Egzersiz bağımlılığı ile ilgili olarak Hausenblas ve Downs, yedi adet kriter belirlemiştir. Bu kriterleri "tolerans, geri çekilme, niyet etkisi, kontrol kaybı, zaman, diğer aktivitelerde azalma, devamlılık" olarak sıralamak mümkündür. Kriterlerden ilki olan tolerans, yapılan egzersiz miktarının amaçlanan etkiye ulaşmak adına giderek artırılması sonucu egzersizin etkisinin azalması olarak tanımlanabilir. Geri çekilme, egzersizin kesilme durumuna karşı oluşabilecek belirtilerden kaçınmak adına aynı oranda egzersiz yapılarak rahatlama sağlamayı amaçlamaktır. Niyet etkisi, egzersizin tahmin edilenden gittikçe artan miktar ve sürelerde yapılması durumudur. Kontrol kaybı kriteri, egzersizi bırakma girişiminde başarısızlık ve/ya yoğun bir egzersiz yapma isteği olarak tanımlanmaktadır. Egzersize ayrılan fazla zaman, Downs'ın zaman kriterini oluşturmaktadır. Egzersiz yapma amacı uğruna bireyin yaşamındaki diğer aktivitelere ayırdığı zamanın çok kısıtlanması, diğer aktivitelerde azalma olarak betimlenmektedir. Son kriter olarak devamlılık, fiziksel bir problem teşkil etmesine rağmen, bunu bilerek, hala egzersiz yapmaya devam etmektir.
Bu bilgiler çerçevesinde, egzersiz bağımlılığı üzerine yapılan araştırmaların yelpazesine baktığımızda egzersiz bağımlılığa neden olan faktörler, egzersiz bağımlılığın önlenmesi ve tedavi edilmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyacın olduğunu görülmektedir.
Psikolog Emre YILMAZ
Kaynaklar
Adams JM, Miller TW, Kraus RF. Exercise dependence: diagnostic and therapeutic issues for patients in psychotherapy. J Contempn Psychother 2003; 33:93-107.
Davis, C.; (2000). Exercise Abuse. International Journal of Sport Psychology, 31, 278– 289.
Fox, K.; Boutcher, S.; (2004). Physical Activity and Psychological Well-Being, Chapter 7, (pp. 130–153). London: Routledge.
Hausenblas, H. A., & Downs, D. S. (2002). Exercise dependence: a systematic review. Psychology of sport and exercise, 3(2), 89-123.
PAYLAŞ