Alkol/Madde Bağımlılığı ve İntihar Davranışları

İntihar davranışları; intihar düşünceleri, planlama, intihar girişimleri ve tamamlanan intiharları temsil etmektedir. Madde bağımlılığı için tedavi almak isteyen danışanların neredeyse %40'ında intihar girişimi öyküsüne rastlanmaktadır. Genel popülasyonla karşılaştırıldığında, alkol kullanım bozukluğu olanların intihar girişiminin ölümle sonuçlanma olasılığı 10 kat daha fazlayken enjeksiyon yoluyla madde kullananlar için bu risk 14 kata ulaşmaktadır.

Tedaviye başlayan madde bağımlısı bireyler, çeşitli nedenlerden dolayı intihar girişiminde bulunma konusunda yüksek risk altındadır. Kişiler tedaviye sık sık depresif semptomlar ve bir dizi stres faktörü (ilişki kaybı, iş kaybı, sağlık ve finansal problemler) ile birlikte başlarlar. Bu stres faktörleri kişilerin sadece tedaviye uyumlarını engellemekle kalmayıp aynı zamanda intihar davranışı için riski artırmaktadır. Dolayısıyla, intihar davranışı bağımlılık tedavisinde önemli bir olgu olup mutlaka bağımlılıkla birlikte değerlendirilmeli ve gerekli müdahaleler yapılmalıdır. İntihar davranışlarını iyi ele almak amacıyla; bağımlılık alanı çerçevesinde incelenen klinik bulgulara ve araştırmalara daha çok ihtiyaç duyulmaktadır.

İntihar girişimlerinin tamamlanması konusunda birçok risk faktörü mevcuttur. Bunlar arasında en önemlileri psikiyatrik hastalıklar, önceki intihar girişimleri, madde kötüye kullanımı, kişilerarası akut stresler, eşler arası ilişkilerde bozulma ve cinsel istismar tarihçesidir.
 

İNTİHAR RİSKİNİ ARTIRAN FAKTÖRLER

Komorbid Hastalıklar, Bağımlılık ve İntihar
Yürütülen bir araştırmaya göre hem bağımlılığı hem de majör depresyonu olan kişiler, sadece majör depresyonu olan kişilere göre 2.1 kat daha fazla intihar girişimi ve olumsuz yaşam olayları bildirmişlerdir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), Bağımlılık ve İntihar
TSSB ve bağımlılık sıklıkla komorbid olarak görülmekle birlikte her biri intihar girişimi ve intihar riski ile yüksek oranda ilişkilidir. Bir kesitsel çalışma analizi, intihar düşüncesi olan, TSSB ve madde bağımlılığı için tanı kriterlerini karşılayan bireylerin yaklaşık %80'inin intihara teşebbüs ettiğini göstermiştir. Alkol bağımlılığında ise bu risk alkol bağımlılık kriterlerini karşılamayanlara göre 6 kata kadar çıkmaktadır.

Çocukluk çağı fiziksel, duygusal ve cinsel istismar mağdurları, çocukluk çağı istismarı öyküsü olmayan insanlara kıyasla madde kullanım bozuklukları geliştirmede daha büyük bir riskle karşı karşıya kalmaktadır. Yapılan bir çalışmada; dört veya daha fazla olumsuz çocukluk deneyimi (fiziksel veya cinsel taciz, duygusal ihmal) olan kişilerde alkol bağımlılığı riski 7,2 kat ve yasadışı uyuşturucu kullanımı 4,5 kat artmıştır. Cinsel saldırı öyküsü olan kişilerin %15'inin ise intihar girişiminde bulunduğu saptanmıştır.

Kişilik Özellikleri / Bozuklukları, Bağımlılık ve İntihar
İntihar girişiminde bulunan bireylerde saldırganlık ve dürtüsellik gibi kişilik özellikleri, intihar girişiminde bulunmayanlara göre daha fazla görülmektedir. Yapılan bir araştırmada, alkol bağımlılığı ve depresyonu olan bireylerin; intihar düşüncesi, yaşam boyu saldırganlık ve dürtüsellik puanlarının, alkol bağımlısı olmayan depresif hastalardan daha yüksek olduğu gösterilmiştir. Yapılan bir çalışma, alkol, kokain ve opiyat bağımlısı olup intihar girişimlerinde bulunan kişilerde ise, yine madde bağımlısı olup intihar girişiminde bulunmayanlara göre daha içe dönük ve nörotisizm kişilik özelliklerine (öfke, nefret, kaygı gibi itici duygu durumlarının yüksek oranda deneyimlenmesi) sahip olduklarını göstermiştir. Aynı şekilde karamsarlık, umutsuzluk duygularına yatkın kişilik özellikleri ve yetersiz algılanan sosyal destek de intihar girişimi için risk faktörü oluşturmaktadır. Tüm bunların yanı sıra intihar davranışları için tedaviye gelen kişilerde kişilik bozukluğu ile bağımlılığın bir arada görülmesi de oldukça yaygındır. Sınırda, antisosyal kişilik bozukluğu, dürtüsellik, saldırganlık ve madde bağımlılığı ile komorbid olan dışsallaştırıcı psikopatoloji de intihar riskini artırmaktadır.

Yapılan bir araştırmada; bağımlılık tedavisi isteyen alkol bağımlılarının %55'ine kişilik bozukluğu tanısı konduğu belirtilmiştir. Alkol bağımlılığı ve kişilik bozukluğu olanların, kişilik bozukluğu olmayanlara göre daha yüksek intihar girişimi oranlarına sahip oldukları da ortaya konmuştur.

Bir diğer araştırma, sınırda kişilik bozukluğuna sahip danışanların tüm intiharların %9 ile 33'ünü oluşturduğunu ve sınırda kişilik bozukluğunun yanında hem majör depresyon tanılı hem de bağımlı kişilerin intihar riskinin arttığını ortaya koymuştur.
 

ALKOL/MADDE BAĞIMLILIĞI TEDAVİSİNDE İNTİHAR RİSKİ İLE ÇALIŞMAK VE İNTİHARA KARŞI KORUYUCU FAKTÖRLER

İntihar davranışı, psikiyatrik hastalık, psikososyal stres ve intihar potansiyeli arasında güçlü bir etkileşim vardır. Bu durum göz önüne alındığında, bağımlılık için değerlendirilen ve tedavi sürecine katılan tüm danışanların intihar davranışları taranmalı ve izlenmelidir. Bağımlılık tedavisi sağlayıcıları; danışanın intihar geçmişi, düşünceleri ve planları hakkında düzenli olarak bilgi toplamak ve risk faktörlerini belirlemek amacıyla bir plan oluşturmalıdır. Tedavi planı, kişilerin geçmişteki intihar davranışını, mevcut intihar planının kapsamını ve kişinin planı uygulamak için araçlara sahip olup olmadığını araştırmayı içermelidir.

Genel olarak, risk faktörlerinin boyutu arttıkça, intihar davranışının ortaya çıkma riski artış gösterecektir. Bununla birlikte, intihar riskini azaltan koruyucu faktörler de vardır ve bu faktörlerin belirlenmesi de önem taşımaktadır. Esneklik ve iyimserlik gibi kişilik özelliklerinin intihara karşı koruyucu faktörler olduğu bulunmuştur. İstihdam, destekleyici bir eş ya da ailenin gösterdiği psikososyal destek ve çocuk sahibi olmak intihar riskinde etkili olup bireyler çoğu zaman dini inançlarını intihar etmemek için güçlü sebepler olarak göstermektedir.
 

Klinik Psikolog Ecem Altop

KAYNAKÇA

• Anda, R. F., Felitti, V. J., Bremner, J. D., Walker, J. D., Whitfield, C. H., Perry, B. D., ... &     Giles, W. H. (2006). The enduring effects of abuse and related adverse experiences in     childhood. European archives of psychiatry and clinical neuroscience, 256(3), 174-    186.
• Beck, A. T. ve Steer, R. A. (1989). Clinical predictors of eventual suicide: a 5-to 10-year     prospective study of suicide attempters. Journal of Affective Disorders, 17(3), 203-    209.
• Conner, K. R., Beautrais, A. L. ve Conwell, Y. (2003). Risk factors for suicide and medically     serious suicide attempts among alcoholics: analyses of Canterbury Suicide Project     data. Journal of studies on alcohol, 64(4), 551-554.
• Davidson, J. R., Hughes, D. C., George, L. K. ve Blazer, D. G. (1996). The association of     sexual assault and attempted suicide within the community. Archives of general     psychiatry, 53(6), 550-555.
• Hawton, K., Houston, K., Haw, C., Townsend, E., ve Harriss, L. (2003). Comorbidity of axis     I and axis II disorders in patients who attempted suicide. American Journal of     Psychiatry, 160(8), 1494-1500.
• Kolla, N. J., Eisenberg, H. ve Links, P. S. (2008). Epidemiology, risk factors, and     psychopharmacological management of suicidal behavior in borderline personality     disorder. Archives of Suicide Research, 12(1), 1-19.
• McCauley J. ve diğer. (1997). Clinical characteristics of women with a history of childhood     abuse: unhealed wounds. JAMA, 277(17), 1362–1368.
• Preuss, U. W., Koller, G., Barnow, S., Eikmeier, M. ve Soyka, M. (2006). Suicidal Behavior     in Alcohol‐Dependent Subjects: The Role of Personality Disorders. Alcoholism:     Clinical and Experimental Research, 30(5), 866-877.
• Rojas, S. M., Bujarski, S., Babson, K. A., Dutton, C. E. ve Feldner, M. T. (2014).     Understanding PTSD comorbidity and suicidal behavior: associations among histories     of alcohol dependence, major depressive disorder, and suicidal ideation and     attempts. Journal of anxiety disorders, 28(3), 318-325.
• Roy, A. (2009). Characteristics of cocaine dependent patients who attempt suicide. Archives     of Suicide Research, 13(1), 46-51.
• Roy, A. ve Janal, M. N. (2007). Risk factors for suicide attempts among alcohol dependent     patients. Archives of Suicide Research, 11(2), 211-217.
• Sher, L., Oquendo, M. A., Galfalvy, H. C., Grunebaum, M. F., Burke, A. K., Zalsman, G. ve     diğer. (2005). The relationship of aggression to suicidal behavior in depressed     patients with a history of alcoholism. Addictive behaviors, 30(6), 1144-1153.
• Sher, L., Stanley, B. H., Harkavy-Friedman, J. M., Carballo, J. J., Arendt, M., Brent, D. A. ve     diğer. (2008). Depressed patients with co-occurring alcohol use     disorders: a unique     patient population. The Journal of clinical psychiatry, 69(6), 907-    915.
• Torchalla, I., Strehlau, V., Li, K., Aube Linden, I., Noel, F., & Krausz, M. (2014). Posttraumatic     stress disorder and substance use disorder comorbidity in homeless adults: Prevalence,     correlates, and sex differences. Psychology of Addictive Behaviors, 28(2), 443-452.
• Wilcox, H. C., Conner, K. R. ve Caine, E. D. (2004). Association of alcohol and drug use     disorders and completed suicide: an empirical review of cohort studies. Drug and     alcohol dependence, 76, 11-19.
• Yuodelis-Flores, C. ve Ries R. K. (2015). Addiction and suicide: a review. American Journal     on Addiction, 20(1), 1-7.

PAYLAŞ