Bağımlılık ve tedavisi hakkında toplumda farkındalık ve bilinç oluşturmak, faaliyetlerimizi duyurmak ve daha fazla kişiye ulaşabilmek amacıyla sizler için YEDAM e-bülten Aralık sayısını hazırladık.
Türkiye Yeşilay Cemiyeti ve T.C. İçişleri Bakanlığının destekleriyle bağımlılıklarla mücadelede yeni bir dönem başlatan Bağımsızlık Seferberliği'ni hayata geçirdik. Bağımsızlık Seferberliği lansmanını 26 Kasım Salı günü Atatürk Kültür Merkezi'nde İçişleri Bakanımız Sayın Ali Yerlikaya ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti Genel Başkanı Sayın Doç. Dr. Mehmet Dinç'in katılmlarıyla gerçekleştirdik. Lansmanda, ülkemizin dört yanındaki Yeşilay Danışmanlık Merkezlerinde gerçekleştirilen el sanatları, ahşap yakma vb. atölyelerden gelen, danışanlarımızın el emekleri olan ürünleri sergiledik.
KUMAR BAĞIMLILIĞININ ERKEN DÖNEM UYUM BOZUCU ŞEMALAR İLE İLİŞKİSİ
Kumar Bağımlılığı Nedir?
Kumar bağımlılığı, davranışsal bağımlılıklar sınıfında yer alan, tekrarlayıcı ve kronik bir beyin rahatsızlığıdır. Kişi maddi değeri olan bir nesneyi, daha iyisine sahip olabilme düşüncesiyle riske atar. Bu durum, kişinin toplumsal ve meslekî yaşamında sorunlara yol açar. Kişi yaşadığı bu sorunlara rağmen kendisini kumar oynamaktan alıkoyamaz.
Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar Nelerdir?
Erken dönem uyum bozucu şemalar, kişiyi ve diğerleriyle olan ilişkilerini olumsuz etkileyen ve kişinin yaşamı boyunca sürekli tekrar eden kalıp ya da örüntüler olarak tanımlanmaktadır. Şemalar köklü ve katıdır, değişime oldukça dirençlidir. Erken dönem uyum bozucu şemalar, çocuklukta ve ergenlikte yaşanan örseleyici yaşantılardan kaynaklanmaktadır. Eğer kişi yetişkinlik dönemine geldiğinde bu şemalar tetiklenirse, benzer olay ve durumları, çocukluk döneminde yaşadığı travmatik olaylar gibi algılar. Bu algı sonucunda da korku, kaygı, öfke, pişmanlık gibi olumsuz duygular ortaya çıkabilir.
Kişi şemalarıyla zıt düşen bir durum veya olayla karşılaştığında, alkolü kötüye kullanım, aşırı katı ve inatçı olmak, kişinin kendisini diğer insanlardan uzaklaştırması, duyguları bastırmak ve diğer insanlara güvensizlik içinde yaşamak gibi baş etme tekniklerini kullanabilir. Bu baş etme yöntemleri, kişinin gerçeği çarpıtmasına ve gerçeği şemalarıyla uyumlu getirmesine aracılık eder. Dolayısıyla şemalar, değişime daha fazla dirençli hale gelir ve kişinin gelişimini engelleyici bir nitelik kazanır.
Erken dönem uyum bozucu şemalarda, 5 ana şema altında toplanan 18 şema boyutu mevcuttur.
- Şema Alanı
- Kopukluk: Terk edilme, güvensizlik, duygusal yoksunluk, sosyal izolasyon, kusurluluk.
- Şema Alanı
- Bozulmuş Özerklik ve Performans: Bağımlılık, zarara ve hastalığa karşı hassasiyet, gelişmemiş benlik, başarısızlık.
- Şema Alanı
- Bozulmuş Sınırlar: Hak talebi, yetersiz öz kontrol.
- Şema Alanı
- Diğer Yönlendirilmiştik: Boyun eğme, kendini feda, onay arayıcılık.
- Şema Alanı
- Aşırı Gözetim: Karamsarlık, duyguları bastırma, yüksek standartlar, cezalandırıcı olmak.
Kumar Bağımlılığının Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar ile İlişkisi
Araştırmalar, erken dönem uyum bozucu şemaların bağımlılık hastalığı ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen 20 çalışmaya göre, davranışsal bağımlılıklara yönelik cevaplar arttıkça kullanılan şemaların sayısında da artış olmaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre, kişinin kumar bağımlılığı şiddeti yükseldikçe kusurluluk, cezalandırılma, terk edilme, duygusal yoksunluk, sosyal izolasyon (kişinin kendisini toplumdan uzaklaştırması), bağımlılık ve güvensizlik şemalarını daha çok kullanmaktadır. Benzer şekilde uyum bozucu şemalar ve kumar bağımlılığı arasındaki ilişkiyi inceleyen farklı araştırmalar incelenmiştir. Bu araştırmalara bakıldığında az önce bahsedilen şemalara ek olarak kişilerin kendini feda, yetersiz öz kontrol, yüksek standartlar, hak görme veya büyüklük, savunmasızlık, onay arayıcılık, gelişmemiş benlik, duyguları bastırma, kötüye kullanım gibi şema alanlarını da fazla kullandıkları saptanmıştır. Araştırma sonuçlarının bir özeti olarak kumar bağımlılığı olan bireylerin erken dönem uyumsuz şemaları daha çok kullandığı söylenebilir.
Kaynakça
Arslan, R. (2017). Algılanan ebeveynlik biçimleri, erken dönem uyumsuz şemalar ve kişiler arası bağımlılık eğilimi arasındaki ilişkiler: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Klinik Psikoloji Bilim Dalı.
Bayram, Z. D., & Karaaziz, M. (2024). Kumar bağımlılığı tanısı olan ve olmayan bireylerin erken dönem uyumsuz şemaların aracı rolünün karşılaştırılması. Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi. https://doi.org/10.5281/zenodo.11299908
Çakal, K., & Subaşı, B. (2023). Kumar bağımlılığı olan bireylerin kumar oynama davranışının sosyodemografik özellikler çerçevesinde değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(65), 606-620. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.71125
Demirdöğen, B., & Karaaziz, M. (2024). Şema terapisi perspektifinden kumar bağımlılığı ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna genel bakış. Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi. https://doi.org/10.5281/zenodo.13380574
Kaya, H., & Karaaziz, M. (2024). Kumar bağımlılığı ve internet bağımlılığının erken dönem uyum bozucu şemalar ve psikolojik esneklik bağlamında karşılaştırılması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(71), 542-556. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.74674