Bağımlılık Tedavisinde Birey ve Ailelere Yönelik Çalışmalarda Sosyal Hizmet Uygulamaları ve Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolü

21.03.2025

Bağımlılık, bireyleri fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan olumsuz etkilerken aynı zamanda bireyin ailesini ve içinde bulunduğu toplumu da kapsayan çok boyutlu bir sorundur. Alkol, tütün, madde, kumar ve teknoloji bağımlılığı gibi farklı türleri bulunan bağımlılık pek çok soruna neden olmaktadır. Bu sorunlar karşısında mücadele eden sosyal hizmet uzmanları, danışanların bağımlılık sürecinde uzman desteği almasını sağlamakla birlikte bireylerin bağımlılıkla mücadelesine destek olmak, onları topluma yeniden kazandırmak ve önleyici çalışmalar yürütmek gibi görevler üstlenirler. Aynı zamanda bireysel danışmanlık, grup terapileri, aile destek programları ve rehabilitasyon hizmetleri temel uygulamalar arasında yer alır. Tedavi sürecinde multidisipliner bir yaklaşımla psikologlar, hekimler ve diğer uzmanlarla iş birliği yaparak bireyin bütüncül bir destek almasını sağlarlar. Sosyal hizmet uzmanları, bağımlılık riski taşıyan gruplara yönelik bilinçlendirme çalışmaları yaparak önleyici müdahalelerde de bulunur.

Bu kapsamda Yeşilay Danışmanlık Merkezinde (YEDAM) çalışan sosyal hizmet uzmanları da bağımlı bireylerle ve aileleri ile çok yönlü çalışmalar yaparlar. Bireye yönelik yapılan çalışmaların bazıları şunlardır:

•    Motivasyon ve Danışmanlık: Bağımlılıkla mücadelede ilk aşamalardan biri, bireyin değişime yönelik motivasyonunu bulmasını ve korumasını sağlamaktır. YEDAM sosyal hizmet uzmanları, bireyle güven temelli bir ilişki kurarak bağımlılığın etkilerini anlamasına, değişim sürecine adım atmasına yardımcı olur.

•    Sosyal Destek Mekanizmalarının Güçlendirilmesi: Bireyin bağımlılıktan kurtulma sürecinde iş, eğitim ve barınma gibi temel sosyal ihtiyaçlarının karşılanması kritik öneme sahiptir. Sosyal hizmet uzmanları, bireyin bu alanlarda destek almasını sağlayarak topluma yeniden kazandırılmasını kolaylaştırırken aynı zamanda bireyin dezavantajlarının ortadan kaldırılmasını destekleyerek tedaviye odaklanmasını hedef alırlar.

•    Rehabilitasyon Süreci: Tedavi sürecinde bireyin sosyal uyumunu artırmak YEDAM bünyesinde çeşitli atölyeler düzenlemektedir. Bu atölyelerde danışanlar, eğitmenler eşliğinde hobi, spor, eğitsel faaliyetler yaparlar. Bunun yanında çeşitli etkinliklerle hazırlanmış olan Atölye Etkinlik Kılavuzu ile sosyal hizmet uzmanı danışanın bağımlılık tedavisi süresinde farkındalığını destekleyecek etkinlikleri danışanlar ile birlikte uygular.

Tüm bu aşamalarda bireyin yanı sıra ailelerle de de görüşmeler yapılır. Aileyle yapılan çalışmaların bazı temel noktaları olarak ise bağımlılığın biyopsikososyal yapısı konusunda bilinçlendirme, aile dinamiklerinin güçlendirilmesi, ailelere yönelik hizmetlerde ilgili kurum ve kuruluşlara yönlendirilmesi ve görüşme yapılan aile bireylerinin güçlenmelerinin desteklenmesi olarak ele alınabilir.

Tüm bu süreçlere bakıldığında sosyal hizmet uzmanları; danışman, savunucu, bağlantı kurucu, toplumu harekete geçirici, eğitici birçok rolü ile bağımlılık alanında yapılan çalışmalarda yer almakla birlikte bağımlılıkta tedavi süreçlerinde de bütüncül bir yaklaşım sergileyerek etkin bir rol oynamaktadır. Bireyin güçlendirilmesi, sosyal destek sistemlerinin geliştirilmesi ve ailelerin bilinçlendirilmesi sayesinde bağımlılıkla mücadelede daha etkili sonuçlar elde edilir. 

Bağımlılıkla mücadelede sosyal hizmet uzmanlarının çabaları, bireylerin yalnızca iyileşmelerini desteklemekle kalmaz, aynı zamanda daha sağlıklı ve bilinçli bir toplumun inşasına da katkıda bulunur.

Gülbeyaz Çınar Pamuk
Sosyal Hizmet Uzmanı

Kaynakça
Türkiye Yeşilay Cemiyeti. (2021). Bağımlılıkla Mücadelede Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rolü. İstanbul: Yeşilay Yayınları.

Şamar B., Buz S. (2022) “Bağımlılık Rehabilitasyonunda Sosyal Hizmet Uygulamaları: Erenköy BAHAR Modeli”

YEDAM Model Kitabı, Yeşilay Yayınları 2021

PAYLAŞ