Yeşilay Danışmanlık Merkezi Bülten - Kasım 2025

ÇOCUKLARDA BAĞIMLILIĞIN ÖNLENMESİNDE ÖĞRETMENLERİN ROLÜ

Günümüzde bağımlılık, madde kullanımının dışında alkol, tütün, teknoloji, dijital oyunlar ve sosyal medya gibi çok farklı alanlarda ortaya çıkıyor. Eğitim kurumları, çocukların erken dönemde farkındalık geliştirebildiği ve sağlıklı alışkanlıklar edinebildiği önemli ortamlardır. Bu süreçte öğretmenler, çocukların gelişim sürecinde erken farkındalık kazandırma, sağlıklı yaşam becerileri kazandırma ve riskli davranışları önleme açısından temel bir role sahiptir. Öğretmenlerin yürüttüğü önleyici çalışmaların eğitim programlarıyla desteklenmesi ile aile ve okul iş birliğinin güçlendirilmesi önemlidir.

Yeşilay Danışmanlık Merkezleri, okullarda bağımlılığı önlemeye yönelik seminer ve bilgilendirme çalışmalarıyla bu sürece katkı sunuyor. Ayrıca yıl boyunca önemli günlerde düzenlenen etkinliklere katılarak bu alandaki görünürlüğünü artırmayı hedefliyor.

Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemleri, kişilik gelişiminin ve alışkanlıkların şekillendiği kritik dönemlerdir. Çocukların davranışlarını yakından izleyebilen öğretmenler, gözlemci ve yönlendirici bir konumda bulunurlar. Çocuklarda bağımlılıklar farklı biçimlerde gözlemlenebilir: Madde ve sigara bağımlılığı genellikle merak, akran baskısı ve düşük öz saygı ile ilişkilidir. Teknoloji, oyun ve sosyal medya problemli kullanımı ise dikkat dağınıklığı, sosyal izolasyon ve akademik başarısızlıkla sonuçlanabilir. Okul ortamı, bu tür değişimlerin erken fark edilmesi açısından en uygun gözlem alanıdır.

Öğretmenlerin Önleyici, Eğitici ve Rehberlik Edici Rolü

Öğretmenler, bağımlılığın önlenmesi konusunda erken farkındalık sağlayan ilk kişiler arasında yer alır. Çocuklarda görülebilecek dikkat eksikliği, içe kapanma, dürtüsel davranışlar veya performans düşüşleri öğretmenlerin ilk aşamada gözlemleyebileceği erken uyarı işaretlerindendir. Bu belirtilerin fark edilmesi hâlinde rehberlik servisi, Yeşilay Danışmanlık Merkezleri ve Sağlık Bakanlığına bağlı ilgili birimlerle kurulacak iş birliği, önleme sürecinde kritik öneme sahiptir. Bağımlılıkla mücadeleye yönelik eğitimler bilgi aktarımından ibaret olmayıp çocukların yaşam becerilerini güçlendiren bir değerler eğitimi süreci niteliği taşır.

Bağımlılığın önlenmesi, kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. Aileler, öğretmenler ve okul yönetimi ortak bir bilinçle hareket etmelidir. Öğretmenler, aileleri çocukların medya kullanımı, sosyal ilişkileri ve duygusal ihtiyaçları konusunda bilgilendirebilir. Okulda düzenlenecek seminerler, kulüp çalışmaları ve sosyal sorumluluk projeleri, öğrencilerin sağlıklı ilgi alanları geliştirmesine yardımcı olur. Toplum temelli önleme programları ve yerel kurumlarla iş birliği, çocukların güvenli sosyal çevrelerde bulunmasını sağlar. 

Çocuklarda bağımlılık, çok boyutlu bir sorun olarak değerlendirilmeli ve bireysel müdahalelerin yanında toplumsal çabayla desteklenen bir yaklaşım gerektirir. Öğretmenler, bu sürecin merkezinde yer alarak hem erken uyarı sisteminin bir parçası hem de sağlıklı yaşamın rol modeli olurlar.

Öğretmenler Günü, eğitimcilerin bu alandaki önleyici etkisini hatırlamak ve topluma katkılarının görünür kılmak açısından özel bir anlam taşır. Bağımlılıklardan uzak, bilinçli, öz denetimi gelişmiş nesiller yetiştirmek, öğretmenlerin rehberliği ile aile ve toplumun ortak desteğiyle mümkündür.

Betül PALTA
Sosyal Hizmet Uzmanı

KAYNAKÇA
Çetin, E. (2022). Davranışsal bağımlılıklar ve okul temelli önleme yaklaşımları. Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(2), 95‑112.

Demirbaş, H., & Yıldırım, M. (2021). Çocuklarda teknoloji ve madde bağımlılığı: Eğitimsel yaklaşımlar. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 15(3), 45‑59.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO). (2023). Addiction Prevention in Childhood and Adolescence: A Multidimensional Framework. Geneva: WHO Press.