Bağımlılıktaki Temel İhtiyaç: Maneviyat ve Aidiyet

03.06.2025

Bağımlılık, fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan sorun ve kayıplar yaşanmasına rağmen başarısız bırakma girişimlerinin olduğu kronik bir beyin hastalığı olarak tanımlanır. Bu durum sadece madde kullanımıyla sınırlı kalmaz. Şans oyunları, internet, yeme alışkanlığı, iş hayatı, spor aktiviteleri, alışveriş gibi farklı alanlara da yayıldığı görülür.

Kullanılan maddeler bağımlılık oluşumuna neden olurken haz merkezi, akıl yürütme, kontrol ve hafızayla ilişkili beyin yapılarında da değişikliklere yol açmaktadır. Alkol, madde, kumar, internet kullanımı, aşırı yeme ya da alışveriş gibi eylemler de tıpkı maddeler gibi dopamin salınımını artırır ve bağımlılığa neden olur. Kimyasal haberci olarak adlandırılan dopamin, beynin ödül sistemiyle birlikte hafıza, hareket, motivasyon, ruh hâli ve dikkat gibi işlevlerde rol oynayan bir nörotransmiterdir. Beyin nöronları tarafından salgılanır.

Bağımlılığın farklı bir boyutu olarak aidiyet ve maneviyat ihtiyacı, son dönemlerde daha fazla dikkat çektiği görülüyor. Birey, nesnelerin tanımlanmasıyla yetinmez. Bunların arasındaki ilişkiyi kurma ve yaşamsal deneyimlerini anlamlandıracak bir çerçeveye ve aidiyet duygusuna ihtiyaç duyar. Bu durumun beyin yapımıza da birçok etkisi olduğu biliniyor.

Manevi kelimesi mana kökünden gelir. Bir insanın anlam dünyası, bu dünyada yaşadığı tecrübelere yüklediği anlamla şekillenir. Bu durum, maneviyat olarak adlandırılır ve burada yaşanan içsel deneyim de manevi deneyim olarak tanımlanır. Hayatımıza anlam ve aidiyet kazandıran unsurlar, öncelikle ailemiz, ardından yakın çevremiz ve sosyal ilişkilerimiz aracılığıyla edindiğimiz deneyimler, anlatılar ve varsayımlar yoluyla şekillenir.

Bağımlılık ve maneviyat ilişkisine bakıldığında bireyin bir kimliğe veya norma uyum sağlamakta zorlanması, ardından bir arayışa girmesi ve bu süreçte problemler yaşaması dikkat çeker. Modern insan, manevi deneyimlerin getirdiği içsel zenginlikten mahrum kalabilir. Ruhun derinliklerinde sıkışarak ruhsal gelişimi için gerekli adımları atamayabilir. Bu eksikliği doldurmak için heyecan arayışına girerek riskli davranışlara veya uyuşturucu kullanımına yönelebilir.

Maneviyat, tedavide ve bağımlılıklardan kurtulmada gözlemlenmesi gereken temel bir unsur olarak kabul görür. Alcoholics Anonymous ve Narcotics Anonymous gibi iyileşme grupları, maneviyat dayalı yaklaşımla motivasyonun önemini 12 basamaklı ayık yaşam programlarında vurgulamaktadır.

Çevremizde bu sorunu yaşayan yakınlarımıza aile üyelerimize, aidiyet duygusunu ve sevgi bağını koruyarak yaklaşmak tedavi sürecinde çok önemlidir. Bireye karşı damgalayıcı ya da dışlayıcı tutumlar, iyileşmeyi desteklemek yerine bağımlılığı daha da besleyebilir.

YEDAM, çeşitli bağımlılık türlerinde uzman danışmanlık desteği sunar. Gerekli durumlarda tıbbi destek için yönlendirmeler yapılır ve aile görüşmeleri gerçekleştirilir. Uzmanlarımızın koşulsuz kabul ve güven ilişkisine önem vermesi, danışanlarımızın aidiyet duygusunu pekiştirir ve iyileşmeye olan inançlarını güçlendirir. Destek almak isteyen herkes, 115 Danışma Hattı’nı arayarak ilk adımı atabilir.

Burak Aslan
Uzman Psikolog

KAYNAKÇA

Becoña Iglesias, E. M. I. (2018). Brain disease or biopsychosocial model in addiction?: remembering the Vietnam Veteran Study. Psicothema.

Bensaid, B., ben Tahar Machouche, S., & Tekke, M. (2021). An Islamic spiritual alternative to addiction treatment and recovery. Al-Jami'ah: Journal of Islamic Studies, 59(1), 127-162.

Çoban, M. (2016). Uyuşturucu madde bağımlılığı ile mücadelede manevi danışmanlık ve rehberlik uygulamalarının yeri ve önemi: İstanbul örneği. Ali Ayten vd. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik II. İstanbul: Dem Yayınları.

Garcia, S. D. O., Babarro, J. M., & Romero, M. T. (2017). Spiritus contra spiritum: Including spirituality in addiction treatments for recovery, a systematic review. Univ J Psychol, 5(2), 66-87.

PAYLAŞ