Modern Sorun: Sosyal Medya Bağımlılığı

İnternet bağımlılığı kavramı alan yazına ilk kez, Dr. Ivan Goldberg'in göndermiş olduğu şaka amaçlı bir mail ile ortaya çıkmıştır. Daha sonraları farklı araştırmacılar bu kavramları; internet bağımlılığı, patolojik internet kullanımı, problemli internet kullanımı), yoğun internet kullanımı, internet istismarı ve düzensiz internet kullanımı şeklinde ifade etmişlerdir. Genel olarak bu kavram; kullanım isteğinin önüne geçilememesi, internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemini yitirmesi, kullanımdan yoksun kalındığında așırı sinirlilik hali, saldırganlık olması ve kișinin iș, sosyal ve aile hayatının giderek bozulması olarak tanımlanabilir.

İnternetin kullanım amaçları, bağımlılık ve oluşabilecek sonuçları açısından büyük önem taşımaktadır. İnternet bağımlısı olan kullanıcılar; film-müzik siteleri, oyun siteleri, sohbet odaları, pornografik siteler, topluluk siteleri gibi sitelerde daha çok zaman harcarken, internet bağımlısı olmayan kullanıcılar; haber, alış-veriş ve eğitim sitelerinde zaman harcamaktadırlar.

Sosyal medyayı ise kullanıcılar oyun oynamak, boş vakti değerlendirmek, iletişim kurmak ve resim göndermek gibi birçok farklı türde eğlence ve sosyal etkinlik yapmak için ziyaret etmektedir. Her ne kadar bu durum popüler bir boş zaman etkinliği olsa da sonuçlarının aşırı ve kompulsif kullanımlara neden olması dolayısıyla bağımlılık olarak tanımlanmaya başlanmıştır. Tabletler, cep telefonları ve iş yerlerinde her personelin kolayca internete ulaşabilmesi bağımlılığın gelişimini şiddetlendirmektedir.

Sosyal medya üzerinden kurulan etkileşimler yüz yüze kurulan etkileşimlerden daha yaygın hale geldikçe, sosyal medya bireylerin yaşama biçimi, iletişim, dil, ilgi alanları ve ruh hallerini büyük ölçüde etkilemeye başlamıştır. Literatürde sosyal medya bağımlılığı ile cinsiyet, yaş, yalnızlık, benlik algısı, özgüven, kişilik özellikleri, sosyalleşme ihtiyaçları ve takipçi sayıları incelenen konular arasındadır.

Literatürde kadın cinsiyet, ilişkide olmama, öğrenci olma, düşük eğitim seviyesi ve gelir düzeyi, düşük özgüven ve narsisizmin sosyal medya bağımlılığı ile anlamlı derecede ilişkili olduğuna dair bulgulara rastlanmaktadır. Kadınlar, ruh halini değiştirmek için sosyal medyaya daha fazla bağımlıdır. Sosyal medya bağımlılığı düzeyi, sosyal medyadaki takipçilerinin sayısındaki artışla birlikte şiddetlenmektedir. Özellikle yüksek narsisistik özelliklere sahip bireyler için sosyal medya, memnuniyet verici bir; bu bireylerin başarılarını potansiyel olarak geniş bir izleyici kitlesine göstermesini ve diğer sosyal medya kullanıcıları tarafından olumlu yorumlar alarak yüksek oranda görünür olmalarını sağlamaktadır. Yalnızlık ve bağımlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar ise, yalnızlığın internet bağımlılığını olumlu yönde yordadığını göstermektedir.

Benlik saygısı düzeyleri ile sosyal medya bağımlılığı arasında negatif bir ilişki olduğunu gösteren çalışmalar vardır. Reddedilme korkusu, benlik saygısı düşük öğrencilerin yüz yüze etkileşimlerde bulunmak yerine sosyal medya kullanımını tercih etmesinin nedeni olarak görülmüştür. Ayrıca anonim olmak ve kişinin kimliğini saklayabiliyor olması, bir kişilik özelliği olarak içedönük kişilik özelliği sergileyen bireylerin reddedilme ve alay edilme kaygısını azaltmakta ve çevrimiçi kullanımlara bağımlılığını arttırmaktadır. Bu kişiler sosyal medyayı kendilerini ifade etmek için daha güvenli bir yer olarak görmektedir. Çelişkili bulgulara ulaşılan bir başka çalışmada, dışadönük bireylerin içedönük bireylere göre daha fazla iletişim kurma ihtiyacı içerisinde oldukları, bu nedenle de interneti daha çok etkileşim amacıyla kullandıkları belirtilmektedir. Faraon ve Kaipainen (2014) de Facebook kullanım yoğunluğu yüksek olan katılımcıların özgüveninin daha düşük olduğunu bildirdiğini bulmuşlardır. Benzer şekilde, diğer bazı araştırmacılar da bağımlılık yaratan sosyal medya kullanımının düşük benlik saygısı ile ilgili olduğu sonucuna ulaşmıştır. Eğer bir birey "sevilemediğini" veya "zayıf sosyal becerileri olduğunu" düşünüyorsa, aynı zamanda çok sayıda arkadaş veya takipçiye sahip olmanın bu gibi öz değerlendirmelerini değiştireceğine inanıyorsa, bu durum, bağımlılık yaratan sosyal medya kullanımını arttırabilir.

Sosyal medya kullanımı, bireylerin gerçek hayatta yaşayacağı tatmin edici deneyimleri de stres verici deneyimleri de engelleyebilmektedir. Birey, hayatın getirdiği olumlu ve olumsuz yaşantıları deneyimleyebilmelidir. Sosyal medya bireylerin yaşamsal sorunlarıyla baş etme mekanizmalarını yok eden sanal bir haline gelebilir. Bireyin sosyal medya bağımlılığının oluşmasına neden olan faktörler tespit edilmeli ve gerçekçi baş etme mekanizmaları oluşturması desteklenmelidir.

Kl. Psk. Aylin Işık

Kaynakça

Ballen, K., Ryan., T., Gray, D., McInerney, D., Waters, L. (2014). 'Social media use and social connectedness in adolescents: The positives and the potential pitfalls', Australian Educational and Developmental Psychologist, 31(1), 18-31.

Andreassen, C. S., Pallesen, S., Griffiths, M. D. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors, 64, 287–293.

Balci, Ş., Gölcü, A. (2013). Facebook addiction among university students in Turkey: "Selcuk University example". Journal of Turkish Studies, 34, 255–278.

Baturay, M. H., Toker, S. (2017). Self-esteem shapes the impact of GPA and general health on Facebook addiction: A mediation analysis. Social Science Computer Review, 35(5), 555–575.

Bayraktutan, F. (2005). Aile içi ilişkiler açısından internet kullanımı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Yapı – Sosyal Değişime Bilim Dalı, İstanbul.

Błachnio, A., Przepiorka, A., Boruch, W., Bałakier, E. (2016). Self-presentation styles, privacy, and loneliness as predictors of Facebook use in young people. Personality and Individual Differences, 94, 26–31.

Davis, R. A. (2001). A cognitive-behavioral model of pathological internet use. Computers in Human Behavior, 17, 187-195.

Derlega, V. L., Meets, S., Petronio, S., Marqulis, S. T. (1993). Self-disclosure. London, Sage.

Esen, E. (2010). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sosyal değişkenlerin incelenmesi [Investigation of psycho-social variables predicting internet addiction in adolescents] (Doctoral dissertation, Dokuz Eylül University, İzmir, Turkey).

Faraon, M., Kaipainen, M. (2014). Much more to it: The relation between Facebook usage and self-esteem. Proceedings of the 2014 IEEE 15th International Conference on Information Reuse and Integration. 87–92

Forest, A.L., Wood, J.V. (2012). When social networking is not working: Individuals with low self-esteem recognize but do not reap the benefits of self-disclosure on Facebook. Psychological Science, 23, 295–302.

Goldberg, I. (1996). Internet Addictive Disorder (IAD) diagnostic criteria.

http://iranarze.ir/wp-content/uploads/2018/07/E8219-IranArze.pdf

Hong, F. Y., Huang, D. H., Lin, H. Y., ve Chiu, S. L. (2014). Analysis of the psychological traits, Facebook usage, and Facebook addiction model of Taiwanese university students. Telematics and Informatics, 31(4), 597–606.

Kaltiala, H. R., Lintonen, T., Rimpela, A. (2004). Internet Addiction Potentially Problematic Use of The Internet in a Population of 12–18 Year-Old Adolescents. Addiction Research and Theory, 12(1): 89–96.

Kraut, S., Kiesler, B., Boneva, J. (2002). A Internet paradox revisited. Journal of Social Issues, 58: 49-74.

Kim, S., Kim, R. (2002). A Study of Internet Addiction: Status, Causes, and Remedies- Focusing on the alienation factor - International Journal of Human Ecology, 3(1): 1-19

Kiralla, L. V. (2005). Internet addiction disorder: A descriptive study of college counselors in four-year institutions. Unpublished doctorate's thesis, Department of Organizational Leadership, University of La Verne.

Korkut, K. (2016). Lise öğrencilerinin sosyal medya yoluyla geliştirdiği tutumlar [High school students' attitudes based on social media (Example of Kaynarca /Sakarya)] (Master's thesis, Sakarya University, Sakarya).

Köse, B.Ö., Doğan, A. (2018). The relationship between social media addiction and self-esteem among Turkish university students. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 175−190.

Murali, V., George, S. (2007). Lost Online: an Overview of Internet Addiction. Advances in Psychiatric Treatment, 13(1), 24–30.

Shaw, L. H., Gant, L. M. (2002). In defense of the Internet: The relationship between Internet communication and depression, loneliness, self-esteem, and perceived social support. Cyberpsychology & Behavior, 5(2), 157–171.

Pennebaker, J.W. (1989). Confession, inhibition, and disease. Advances in experimental social psychology, New-York, 221-244.

Uzun, Ö., Yıldırım, V., Uzun, E. (2016). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan Ergenlerde Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları ve Sosyal Medya Bağımlılığı, Benlik Saygısı ve Algılanan Sosyal Destek İlişkisi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 10(3), 0-0.

Turan, R. T. (2015). Başkent Üniversitesi Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı Sıklığı ve İlişkili Faktörler. Uzmanlık Tezi. Başkent Üniversitesi, Ankara.

Tvedt, H. (2007). Internet Use and Related Factors Among Fifth-Graders. Unpublished master's thesis, Umeå University, Department of Psychology.

Yang, C. K., Choe, B. M., Baity, M. (2005). SCL-90-R and 16PF Profiles of Senior High School Students With Excessive Internet Use. Canadian Journal of Psychiatry, 50(7): 407.

Young, K.S. (2004) Internet addiction. American Behavioral Scientist, 48, 402-441.

PAYLAŞ